در سال 2025، بحران کم‌آبی بیش از هر زمان دیگری زندگی بشر را تهدید می‌کند و همین موضوع، توجه جهانیان را به سمت فناوری‌های نوین برای تامین آب معطوف کرده است. یکی از موثرترین راه‌حل‌ها، استفاده از آب شیرین کن‌هاست که در میان آن‌ها، بزرگترین دستگاه آب شیرین کن جهان در عربستان سعودی قرار دارد.
کشورهایی مانند عربستان با اجرای پروژه‌های عظیم نظیر راس‌الجیر و الشقیق، نه‌تنها نیاز داخلی خود را تامین کرده‌اند بلکه در سطح بین‌المللی نیز پیشرو شده‌اند. در این مقاله به معرفی و بررسی بزرگترین آب شیرین کن‌های جهان در سال 2025 می‌پردازیم و نقش کلیدی عربستان را در این صنعت استراتژیک تحلیل می‌کنیم.
چرا آب شیرین کن ها اهمیت دارند؟
اما چرا عربستان این همه سرمایه را برای احداث بزرگترین دستگاه آب شیرین کن جهان خرج کرده است؟
با رشد سریع جمعیت، تغییرات اقلیمی و افزایش مصرف آب، منابع آب شیرین طبیعی در بسیاری از مناطق جهان در حال کاهش است. در این شرایط، آب شیرین کن‌ها به‌عنوان یک راهکار نوین برای تامین آب شرب از منابع غیرقابل استفاده مثل آب دریا اهمیت زیادی پیدا کرده‌اند.
این فناوری‌ها به ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک مانند خاورمیانه، نقش حیاتی در پایداری زندگی و توسعه ایفا می‌کنند. امروزه کشورهایی مانند عربستان سعودی با استفاده از مدرن‌ترین سیستم‌های آب‌شیرین‌سازی، نیازهای گسترده خود را برآورده می‌کنند. آینده تهیه آب بدون توسعه فناوری‌های شیرین‌سازی غیرممکن به نظر می‌رسد.
کمبود منابع آب طبیعی
بسیاری از کشورهای جهان به‌ویژه در خاورمیانه و شمال آفریقا با بحران کم‌آبی مواجه‌اند. کاهش بارندگی، خشک‌سالی‌های مداوم، و رشد بی‌رویه جمعیت، فشار زیادی بر منابع آب‌های زیرزمینی و سطحی وارد کرده است. در چنین شرایطی، آب شیرین کن‌ها به‌عنوان منبع جایگزین برای تأمین آب شرب، صنعتی و کشاورزی مطرح می‌شوند.
استفاده از فناوری اسمز معکوس (RO)
اسمز معکوس (Reverse Osmosis) رایج‌ترین فناوری در آب‌شیرین‌سازی است که با استفاده از فیلترهای مخصوص، نمک و آلاینده‌های موجود در آب دریا یا آب شور را حذف می‌کند. این روش نسبت به دیگر روش‌ها مانند تقطیر، انرژی کمتری مصرف می‌کند و راندمان بالایی دارد. کشورهای پیشرفته مانند عربستان، اسرائیل و آمریکا عمدتا از سیستم RO در تاسیسات بزرگ خود بهره می‌برند.
مزایا و چالش های آب شیرین کن
آب شیرین کن‌ها مزایای متعددی دارند؛ از جمله تامین پایدار آب در مناطق خشک، استقلال از منابع آب سطحی و امکان بهره‌برداری نزدیک به مراکز مصرف. با این حال این فناوری‌ها بدون چالش نیستند. مصرف بالای انرژی، هزینه‌های نگهداری و دفع پسماند شورابه از جمله مشکلات زیست‌محیطی و اقتصادی آب شیرین کن‌ها هستند. با پیشرفت فناوری، تلاش‌هایی برای کاهش این چالش‌ها از طریق استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در حال انجام است.
عربستان، پیشتاز آب شیرین کنی در جهان
عربستان سعودی با دارا بودن اقلیم خشک و نداشتن رودخانه‌های دائمی، از جمله کشورهایی است که برای تامین آب شرب و صنعتی خود به شدت به فناوری آب شیرین کنی وابسته است. این کشور با سرمایه‌گذاری‌های عظیم در زیرساخت‌های آب‌شیرین‌سازی، امروز به عنوان بزرگترین تولیدکننده آب‌شیرین در جهان شناخته می‌شود.
استفاده از ترکیبی از فناوری‌های پیشرفته مانند اسمز معکوس (RO) و روش‌های حرارتی، بهره‌وری تاسیسات را بالا برده است. همچنین پروژه‌های عظیمی مانند راس‌الجیر و الشقیق نماد قدرت عربستان در این صنعت هستند. این کشور نقش کلیدی در آینده مدیریت منابع آب خاورمیانه ایفا می‌کند.
سرمایه گذاری سنگین
عربستان سعودی ده‌ها میلیارد دلار در توسعه و نوسازی تاسیسات آب شیرین کنی خود سرمایه‌گذاری کرده است. شرکت‌های دولتی مانند SWCC شرکت آب شیرین کنی عربستان و شرکت‌های خصوصی در راستای برنامه «ویژن 2030»، پروژه‌های عظیمی را در سراسر کشور اجرا کرده‌اند. این سرمایه‌گذاری‌ها نه‌تنها زیرساخت‌های تولید آب را توسعه داده‌اند بلکه باعث رشد فناوری و اشتغال‌زایی نیز شده‌اند.
وابستگی شدید به آب دریا
با نبود منابع آب شیرین سطحی و زیرزمینی کافی، عربستان سعودی بیش از 70 درصد آب مصرفی خود را از آب دریا تامین می‌کند. به همین دلیل آب شیرین کنی برای این کشور یک گزینه نیست بلکه یک ضرورت حیاتی است. این وابستگی موجب شده تا عربستان جزو معدود کشورهایی باشد که فناوری‌های آب شیرین کنی را به شکل راهبردی توسعه می‌دهد و حتی به دیگر کشورها صادر می‌کند.
استفاده از ترکیب RO و حرارتی
در حالی که بسیاری از کشورها تنها از روش اسمز معکوس یا حرارتی استفاده می‌کنند، عربستان رویکرد ترکیبی را در پیش گرفته است. در تاسیسات بزرگ، برای افزایش راندمان و کاهش وابستگی به منابع انرژی سنتی، ترکیب فناوری RO و روش‌های حرارتی مانند MSF و MED به‌کار گرفته می‌شود. این رویکرد به عربستان امکان داده تا بیشترین حجم آب را با بالاترین کیفیت و پایین‌ترین هزینه نسبی تولید کند.
5 آب شیرین کن بزرگ دنیا که باید بشناسید
در سال 2025، با توجه به بحران جهانی آب، کشورهایی که به منابع طبیعی آب دسترسی محدود دارند، اقدام به ساخت و بهره‌برداری از بزرگترین آب شیرین کن های دنیا کرده‌اند. این تاسیسات عظیم و پیشرفته، نه‌تنها پاسخگوی نیاز داخلی هستند بلکه گاهی به‌عنوان صادرات فناوری نیز مطرح می‌شوند. در صدر این فهرست، بزرگترین دستگاه آب شیرین کن جهان در عربستان قرار دارد که با بهره‌گیری از فناوری‌های ترکیبی، ظرفیت‌های بی‌سابقه‌ای در تولید آب شیرین ایجاد کرده است.
در ادامه با پنج تاسیسات برجسته آشنا می‌شویم که هرکدام، نمادی از قدرت زیرساختی و توان مهندسی کشور خود هستند.
عربستان- راس الخیر (Ras Al Khair)
راس‌الخیر، واقع در سواحل خلیج فارس، بدون شک بزرگترین آب شیرین کن عربستان و یکی از بزرگترین آب شیرین کن های دنیا به شمار می‌رود. این مجتمع عظیم با ظرفیت چشمگیر ۱.۰۳ میلیون متر مکعب در روز فعالیت می‌کند و از فناوری ترکیبی تقطیر حرارتی (MSF) و اسمز معکوس (RO) بهره می‌برد. این دستگاه آب شیرین کن عربستان با هدف پاسخ‌گویی به نیاز رو‌به‌رشد شهری و صنعتی، آب شیرین مورد نیاز شهر ریاض و مناطق شرقی کشور را تامین می‌کند.
از ویژگی‌های منحصر به‌فرد این تاسیسات، تولید هم‌زمان آب و برق در یک مجموعه یکپارچه است که بهره‌وری انرژی را به‌صورت چشمگیری افزایش داده است. راس‌الخیر نه‌تنها ستون فقرات زیرساخت آبی عربستان است، بلکه الگویی برای پروژه‌های آینده در جهان محسوب می‌شود.
عربستان- شعیبه (Shuaiba III)
دستگاه آب شیرین کن عربستان در منطقه الشعیبیه، در نزدیکی شهر جده، یکی از پروژه‌های کلیدی و استراتژیک در زمینه تامین آب و انرژی کشور است. این تاسیسات با ظرفیت حدود ۹۰۰,۰۰۰ متر مکعب در روز، به‌عنوان یکی از بزرگترین آب شیرین کن های جهان شناخته می‌شود. فناوری اصلی به‌کاررفته در الشعیبیه، تقطیر حرارتی چند مرحله‌ای (MSF) است که برای مناطق ساحلی گرمسیری بسیار کارآمد عمل می‌کند.
ویژگی برجسته این پروژه، تولید هم‌زمان آب شیرین و برق در یک مجتمع یکپارچه است که کارایی سیستم را افزایش داده و مصرف انرژی را بهینه می‌کند. این مجموعه در زمره بزرگترین آب شیرین کن عربستان قرار دارد و نقشی اساسی در پایداری منابع آب غرب کشور ایفا می‌نماید.
امارات- جبل علی (Jebel Ali)
تاسیسات آب شیرین کنی جبل علی در دبی، با ظرفیت ۶۶۰ هزار متر مکعب در روز، یکی از بزرگترین آب شیرین کن امارات و از مهم‌ترین پروژه‌های تامین آب در منطقه خاورمیانه است. این مجتمع پیشرفته، بخش زیادی از آب مورد نیاز شهر دبی را تامین می‌کند و با استفاده از فناوری تقطیر حرارتی (MSF) به همراه تولید هم‌زمان برق، بهره‌وری بالایی در مصرف انرژی دارد.
عربستان- ینبع 3 (Yanbu 3)
تاسیسات آب شیرین کن ینبع با ظرفیت حدود ۵۵۰ هزار متر مکعب در روز، یکی از پیشرفته‌ترین دستگاه‌های آب شیرین کن عربستان است. این مجتمع از فناوری اسمز معکوس (RO) پیشرفته برای تامین آب شرب و صنعتی مناطق غربی کشور استفاده می‌کند. ینبع نقش مهمی در سیاست‌های ملی تهیه پایدار آب و بهینه‌سازی مصرف انرژی دارد.
اسرائیل- Ashkelon
پروژه آب شیرین کن اشکلون در اسرائیل با ظرفیت حدود ۳۹۰ هزار متر مکعب در روز، یکی از بزرگترین پروژه‌های اسمز معکوس (RO) در جهان به شمار می‌رود. این تاسیسات پیشرفته نقش کلیدی در تامین آب شرب مناطق جنوبی اسرائیل ایفا می‌کند و نمونه‌ای موفق از استفاده کارآمد فناوری‌های نوین در مدیریت منابع آب محدود است. پروژه اشکلون به عنوان یکی از پیشروهای منطقه، به تضمین امنیت آبی و توسعه پایدار در این کشور کمک می‌کند.
مقایسه ظرفیت و موقعیت این آب شیرین کن ها
آب شیرین کن‌های بزرگ راس‌الخیر، الشعیبیه، جبل علی، ینبع و اشکلون با ظرفیت‌های بین ۳۹۰ هزار تا ۱.۰۳ میلیون متر مکعب در روز، از جمله پیشرفته‌ترین انواع آب شیرین کن صنعتی در جهان هستند. این پروژه‌ها با استفاده از فناوری‌های نوین مانند دستگاه تصفیه آب صنعتی RO، نقش حیاتی در تامین پایدار آب و امنیت آبی خاورمیانه ایفا می‌کنند. اهمیت استراتژیک آن‌ها در حفظ توسعه اقتصادی و رفاه جمعیت منطقه غیرقابل‌انکار است.
| نام پروژه | کشور | ظرفیت(مترمکعب) | فناوری اصلی | موقعیت جغرافیایی |
| راس الخیر | عربستان سعودی | 1,030,000 | ترکیبی (MSF + RO) | سواحل خلیج فارس |
| الشعیبیه | عربستان سعودی | حدود 900,000 | حرارتی (MSF) + تولید برق | نزدیکی جده |
| جبل علی | امارات متحده | 660,000 | حرارتی (MSF) + تولید برق | دبی |
| ینبع | عربستان سعودی | حدود 550,000 | پیشرفته اسمز معکوس (RO) | سواحل دریای سرخ |
| اشکلون | اسرائیل | حدود 390,000 | پیشرفته اسمز معکوس (RO) | جنوب اسرائیل |
جایگاه ایران در میان پروژه های آب شیرین کنی
ایران با ظرفیت اسمی بالای واحدهای آب شیرین کن، هنوز تولید عملی آب شیرین شده‌اش کمتر از ۲۰۰ هزار متر مکعب در روز است.
یکی از اقدامات مهم برای مقابله با بحران کم‌آبی، اجرای پروژه آب شیرین کن سیستان و بلوچستان است که در برخی بخش‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین به دنبال تأمین پایدار آب برای ساکنان این منطقه محروم است.
جمع بندی
با توجه به مطالبی که در این مقاله ذکر کردیم، دانستیم که بحران آب چالشی جهانی است که نیازمند فناوری‌های نوین مانند آب شیرین کنی صنعتی و روش‌های پیشرفته اسمز معکوس است. آینده آب شیرین کنی با توسعه پروژه‌های کارآمدتر و دوستدار محیط زیست همراه است، اما چالش‌های محیط زیستی مانند مصرف انرژی و تولید پساب هنوز باقی‌مانده‌اند. موفقیت در مقابله با بحران آب نیازمند همکاری جهانی، نوآوری و مدیریت هوشمند منابع است.